قزاقستان کشوری پهناور در آسیای مرکزی است که مرزهای گسترده‌ای با روسیه، چین، ازبکستان، ترکمنستان و قرقیزستان دارد. این کشور با جمعیت حدود ۲۰ میلیون نفر (اکنون نهمین کشور بزرگ جهان از نظر مساحت) محصور در خشکی محسوب می‌شود. زبان‌های رسمی آن قزاقی و روسی هستند و اکثریت مردم (حدود ۷۰ درصد) پیرو دین اسلام‌اند. قزاق‌ها عمدتاً قوم تُرک‌تبار و سکولارند و اقلیت بزرگ روس نیز در شهرهای شمالی سکونت دارد.
به دلیل وسعت زیاد و موقعیت دور از دریا، کشور دارای آب‌وهوای قاره‌ای شدید است؛ میانگین دمای ژانویه بین ۴- تا ۱۹- درجه و ژوئیه بین +۱۹ تا +۲۶ درجه سانتی‌گراد است و دماها می‌توانند در زمستان به حدود −۴۵ و در تابستان تا +۳۰ درجه برسند. به‌عبارت دیگر، شما زمستان‌های بسیار سرد و تابستان‌های گرم و خشک را تجربه خواهید کرد. ما در ادامه این مطلب به بررسی همه اطلاعاتی که باید قبل از سفر به قزاقستان داشته باشیم میپردازیم.
شهرهای مهم قزاقستان
در ادامه مطلب سفر به قزاقستان به بررسی مهمترین شهرهای این کشور میپردازیم.
آلماتی (Almaty)
بزرگ‌ترین شهر و مرکز اقتصادی قزاقستان است (جمعیت حدود ۲ میلیون نفر). در جنوب شرقی کشور واقع است و از گذشته مرکز تجارت و فرهنگ بود. آب‌وهوای آن معتدل‌تر است و کوه‌های تیان‌شان در اطرافش دیده می‌شوند.
آستانه (Nur-Sultan)
پایتخت جدید (نورسلطان سابق) در شمال کشور است (جمعیت تقریباً ۷۰۰ هزار نفر). شهری مدرن و خشک در بیابان است و یکی از سردترین پایتخت‌های جهان به‌شمار می‌رود.
شی‌مکنت (Shymkent)
سومین شهر بزرگ در جنوب است (حدود ۶۰۰–۷۰۰ هزار نفر). منطقه صنعتی و گرم و خشک دارد.
قراغاندا (Karaganda)
در مرکز قزاقستان واقع است (حدود ۷۰۰ هزار نفر) و به خاطر معادن زغال سنگ مشهور است.
آکتوبه (Aktobe)
شهری در غرب کشور (حدود ۳۰۰ هزار نفر) که صنایع نفت و فولاد دارد.
آتیراو (Atyrau)
در غرب (ساحل دریای خزر) مرکز صنایع نفت و گاز است.
پاولودار (Pavlodar)
در شمال شرقی (زنجیره صنعتی) و اُسکمن (Ust-Kamenogorsk): در شرق (صنایع الکتریکی و انرژی) از دیگر شهرهای مهم هستند.
شرایط ورود برای ایرانی‌ها به قزاقستان
از ژوئیه ۲۰۲۲، دولت قزاقستان ورود ایرانیان را تا ۱۴ روز بدون ویزا مجاز کرده است. به این معنی که می‌توان تا دو هفته (و در مجموع تا ۴۲ روز در هر ۱۸۰ روز) به‌صورت بدون ویزا در قزاقستان اقامت کرد. برای اقامت بیش از این مدت یا مقاصد دیگر (مانند کار یا تحصیل) باید ویزای مربوطه را از سفارت یا پورتال ویزا دریافت کرد.
ویزای توریستی عادی یک ماه اعتبار دارد (یک‌بار ورود) و معمولاً حدود ۱۵۰ دلار آمریکا هزینه دارد (ویزای فوری حدود ۱۸۰ دلار). تمدید ویزا پیش از انقضا با ارائه مدارک موجه (مانند دعوتنامه شغلی یا دانشجویی) ممکن است. در هر حال، توجه داشته باشید که ورود بدون ویزا برای ایرانی‌ها مجوز کار نمی‌دهد؛ برای انجام فعالیت شغلی حتما باید از قبل ویزای کاری و مجوز کار گرفته شود. ما در مطلبی به بررسی کشورهایی که به ایرانی ها راحت ویزا میدهند پرداخته ایم.
اطلاعاتی برای قبل از سفر به قزاقستان
ما در ادامه این مطلب به بررسی همه اطلاعاتی که باید قبل از سفر به قزاقستان را داشته باشید میپردازیم.
واحد پول و مبادله ارز قزاقستان
واحد پول رسمی قزاقستان، «تُنگه» (tenge) است. ارزش آن نوسان دارد ولی حدود هر دلار آمریکا ۵۰۰-۵۵۰ تنگه است (به‌طور نمونه در پاییز ۱۴۰۲ هر دلار حدود ۵۴۰ تنگه بود). برای تهیه پول نقد، معمولاً بهترین روش خرید دلار یا یورو و تبدیل آن در شعب بانک یا صرافی‌های معتبر در شهرهای اصلی است. کارت‌های بانکی بین‌المللی (ویزا/مسترکارت) در قزاقستان در شهرها پذیرفته می‌شوند، ولی از آنجا که بانک‌های ایرانی در سیستم سوئیفت تحریم‌اند، بهتر است وجه نقد همراه داشته باشید. انتقال مستقیم ریال وجود ندارد و برخی از ایرانیان از راه حواله‌های ارزی یا صرافی‌ها برای انتقال پول استفاده می‌کنند. در هر صورت، حمل و نگهداری دلار/یورو و تبدیل آن به تنگه در مقصد مرسوم است.
زبان رسمی و ارتباط با مردم قزاقستان
زبان‌های رسمی قزاقستان، قزاقی (زبان بومی ترک‌تبار) و روسی هستند. زبان قزاقی بیشتر در مناطق روستایی و میان قومیت قزاقی رایج است و زبان روسی در امور تجاری، شهری و بین‌المللی کاربرد دارد. سطح توانایی به زبان انگلیسی در میان عموم مردم پایین است؛ طبق شاخص جهانی EF، قزاقستان در رتبه ۱۰۳ از ۱۱۶ کشور قرار دارد که نشانگر مهارت بسیار کم انگلیسی در میان جمعیت است. بنابراین مسافران ایرانی عموماً برای ارتباط روزمره به زبان روسی یا کمک اپ‌های ترجمه نیاز خواهند داشت. جوانان در شهرها ممکن است اندکی انگلیسی بدانند، اما دسترسی به مترجم یا یادگیری چند عبارت ساده روسی/قزاقی توصیه می‌شود.
آب‌و‌هوا و اقلیم قزاقستان
قزاقستان کشوری سردسیر و پهناور است و تنوع آب‌وهوایی زیادی دارد. آلما آتا به‌عنوان شهر جنوبی این کشور، تابستان‌های نسبتاً گرم (تا حدود ۳۰+ درجه) و زمستان‌های سرد (کمتر از -۵ درجه) دارد. در شمال کشور و در پایتخت نورسلطان (آستانه) هوا بسیار سرد می‌شود؛ گزارش شده آستانه در زمستان حتی به حدود −۵۰ درجه هم می‌رسد. به‌طور کلی، میانگین دمای ژانویه در قزاقستان بین −۴ تا −۱۹ درجه و ژوئیه بین +۱۹ تا +۲۶ درجه است. به علت فواصل وسیع و دور بودن از دریا، بارش‌ها معمولاً کم و تابستان‌ها خشک‌اند، به‌ویژه در مناطق مرکزی و غربی.
هزینه‌های زندگی در قزاقستان
هزینه زندگی در قزاقستان کمی بالاتر از ایران است؛ بر اساس گزارش‌های هزینه‌زیستی، میانگین هزینه ماهیانه یک فرد مجرد حدود ۱۷۸٬۴۰۶ تنگه (حدود ۱۶۰ دلار) و خانواده معمولی حدود ۶۴۰٬۹۱۳ تنگه برآورد شده است. به طور کلی هزینه‌ها بین ۹ تا ۲۵ درصد بیشتر از ایران است. اجاره مسکن در شهرهای بزرگ گران‌تر است؛ برای مثال اجاره یک آپارتمان یک‌خوابه در مرکز شهر آلماتی حدود ۲۹۹ دلار در ماه است، که تقریباً ۲۰ درصد بالاتر از هزینه مشابه در تهران است.
هزینه مواد غذایی در قزاقستان نسبتاً پایین است؛ یک وعده ارزان در رستوران حدود ۶ دلار (یا کمتر) است و قیمت اقلام خوراکی در سوپرمارکت نیز معادل ۱۰ تا ۲۰ درصد بالاتر از ایران است. حملونقل عمومی ارزان است (بلیط تک سفره اتوبوس حدود ۰.۲۱ دلار) و تاکسی‌های اینترنتی (مثل Yandex.Taxi) در شهرها فعال‌اند. به عنوان مثال بنزین حدود ۰.۴ دلار به ازای هر لیتر است. اینترنت خانگی و موبایل کیفیت خوبی دارد و پوشش 4G تقریباً سراسری است؛ قیمت اینترنت و سیم‌کارت نیز معقول است (مثلاً سیم‌کارت‌های اعتباری با بسته‌داده‌ی پایه حدود ۵۰۰–۲۰۰۰ تنگه صادر می‌شوند). شما میتوانید هزینه های زندگی این شهر با هزینه زندگی در تاشکند ازبکستان مقایسه کنید.
امنیت، پلیس و فساد در قزاقستان
به‌طور کلی، قزاقستان از نظر امنیت جای نسبتاً امنی برای مهاجران و گردشگران محسوب می‌شود. با این حال در شهرها گاهی تنش‌های اجتماعی بین گروه‌های اقتصادی مختلف گزارش شده است. به مسافران توصیه می‌شود از رفت‌وآمد انفرادی در شب خودداری کنند، در مناطق شلوغ و روشن تردد کنند و با احتیاط به وسایل خود رسیدگی کنند (مثلاً کیف و تلفن را به‌خوبی محافظت کنند). جیب‌بری در بازارهای روباز آلماتی گزارش شده است.
رانندگان قزاق معمولاً قوانین عبور عابر پیاده را رعایت نمی‌کنند و رانندگی نسبتاً هرج‌ومرج است، پس هنگام تردد پیاده احتیاط کنید. شماره‌های اضطراری در قزاقستان: ۱۱۲ برای اورژانس و ۱۰۲ برای پلیس هستند. از سوی دیگر، گزارش‌ها نشان میدهند که قزاقستان از نظر فساد اداری و جرائم خرد رتبه قابل توجهی دارد؛ بنابراین در برخی موارد ممکن است در ادارات یا بازرسی‌ها با درخواست رشوه یا رویه‌های طولانی مواجه شوید. در کل اما با رعایت نکات ایمنی معمول، مشکلات جدی نخواهید داشت.
بهداشت و درمان
کمیته خدمات پزشکی قزاقستان می‌گوید اگر شما در این کشور مقیم شده و تحت بیمه درمانی ملی یا شرکتی قرار دارید، میتوانید از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی استفاده کنید. همچنین امکان مراجعه به کلینیک‌های خصوصی معتبر وجود دارد. امکانات پزشکی در قزاقستان در سطح کشورهای پیشرفته نیست؛ قبل از سفر توصیه می‌شود بیمه مسافرتی معتبر تهیه کنید. در مواقع اضطراری شماره ۱۰۳ (آمبولانس) را بگیرید؛ ممکن است زمان انتظار نسبتاً طولانی باشد و کارکنان عمدتاً قزاق یا روسی زبانند. اکثر مراکز خدمات پزشکی کارت اعتباری می‌پذیرند، اما مقداری پول نقد تنگه همراه داشته باشید. مراجعه به پزشک یا بیمارستان دولتی بدون بیمه ممکن است نیازمند پرداخت هزینه نقدی باشد.
هزینه های سفر به قزاقستان
هزینه هایی که در سفر به قزاقستان با آنها رو به رو میشوید به صورت کلی به شکل زیر است:
حملونقل عمومی و تاکسی در قزاقستان
به دلیل وسعت فراوان قزاقستان، برای سفرهای بلند معمولاً هواپیما سریع‌ترین گزینه است. شرکت هواپیمایی دولتی «ایر آستانه» (Air Astana) پروازهای داخلی و خارجی در مسیرهای اصلی را انجام می‌دهد. قطار هم شبکه‌ای گسترده دارد؛ مثلاً حدود ۱۸ ساعت طول می‌کشد تا از آلما آتا در جنوب به پایتخت آستانا سفر کنید. با این حال، کیفیت بخش‌هایی از شبکه راه‌آهن و جاده‌ها پایین است و خودرو شخصی گاه لازم است. درون شهرها سیستم حملونقل عمومی متداول عبارت است از اتوبوس، مینی‌بوس و تاکسی.
به‌عنوان مثال، اتوبوس در شهرها نفری حدود ۰.۲ دلار است و تاکسی‌های شهری برخلاف ایران گران‌ترند (یک مسیر کوتاه ممکن است چند دلار شود). شهرهای بزرگ مثل آلماتی و آستانه خطوط مترو دارند که درحال گسترش است. برای سفرهای بین‌شهری نیز میتوانید از اتوبوس و مینی‌بوس استفاده کنید که ارزان اما نسبتاً کند هستند.
اینترنت، خرید سیم‌کارت و محدودیت‌ها
ضریب نفوذ اینترنت در قزاقستان بالا و وضعیت اینترنت نسبتاً خوب است؛ طبق گزارش‌های رسمی، بیش از ۹۶٪ خانوارها به اینترنت دسترسی دارند و سرعت متوسط اینترنت ثابت حدود ۵۲ مگابیت بر ثانیه است. پوشش 4G تقریباً سراسری است و تا کنون چند اپراتور بزرگ (Beeline، Kcell، Tele2) در شهرها سرویس میدهند. خرید سیم‌کارت در فرودگاه‌ها و مغازه‌های اپراتورها آسان است؛ هزینه سیم‌کارت اعتباری فقط حدود ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ تنگه (۱–۵ دلار) است و بسته‌های داده از هزار تنگه به بالا هستند.
با این حال به‌دلیل قوانین نظارتی دولتی، اینترنت در قزاقستان از نظر آزادی به‌اندازه یک شبکه «آزاد» نیست. گزارش «خانه آزادی» در سال ۲۰۲۴ اشاره می‌کند که دولت قزاقستان محدودیت‌های شدیدی بر فضای مجازی اعمال کرده و رسانه‌های مستقل را تحت فشار قرار داده است. برخی شبکه‌های اجتماعی یا سایت‌ها ممکن است فیلتر شوند یا در بحران‌های داخلی قطع شوند. بنابراین اگر از محیط اینترنت آزاد انتظار دارید، به این نکته توجه کنید، ولی به طور روزمره استفاده عادی از اینترنت امکان‌پذیر است.
فرهنگ عامه و سبک زندگی مردم قزاقستان
قزاقستان از نظر فرهنگی آمیزه‌ای از زندگی عشایری ترک (تُرک‌تبار) و تأثیرات شوروی است و در سفر به قزاقستان به این نکته بایستی دقت کرد. دین اسلام از قرن هفتم وارد این منطقه شد و امروزه حدود ۷۰ درصد جمعیت مسلمان هستند، گرچه عموماً سبک زندگی شهری (سکولار) دارد. قزاق‌ها تا حد زیادی سبک زندگی عشایری دارند؛ قالیچه‌های پشمی (کلیم) در خانه‌های روستایی و غذاهای غنی از گوشت گوسفند و لبنیات مانند «آیران» (دوغ ترش) رایج است.
در شهرها مردان و زنان لباس‌های مدرن و غربی می‌پوشند، اما در مناطق روستایی زنان همچنان گاهی لباس‌های سنتی و روسری سر می‌کنند. فرهنگ شفاهی قوی مانند اسطوره‌ها و ادبیات منظوم قزاق نیز هنوز در میان مردم باقی است. مردم معمولاً مهمان‌دوست‌اند و جشن‌های ملی مانند نوروز و عید قربان را با شور برگزار می‌کنند. برخلاف کشورهایی مانند ایران یا ترکیه، جامعه قزاقستان نسبتاً سکولار است ولی باید به حجاب و سبک پوشش محلی احترام گذاشت، خصوصاً در اماکن مذهبی و روستایی تا اقامتی خوب در این کشور داشته باشید.
خوراک و غذاهای معمول قزاقستانی
از لحاظ غذایی، قزاقستان بیش از هر چیز به گوشت (عمدتاً گوسفندی و گاوی) و محصولات لبنی شناخته می‌شود. غذاهای سنتی اغلب ساده اما پرکالری هستند. به‌عنوان مثال، «بُش بَرمق» (beshbarmak) یکی از غذاهای ملی است که شامل ماکارونی پهن و گوشت آبپز گوسفند یا اسب و پیاز است. «پلو» (چلو با گوشت قرمز)، «مانتی» (کوفته/پیراشکی بزرگ گوشتی)، و «لاغمان» (سوپ نودل با گوشت) نیز در منوی رستوران‌ها رایجند. علاوه بر این، «کازی» نوعی سوسیس سنتی است که از گوشت اسب ساخته می‌شود، و «کورداک» خوراکی است از تفت دادن گوشت گوسفند با سیب‌زمینی.
این غذاها ممکن است برای مسافران ایرانی کمی جدید باشند، ولی همان طعم‌های تند و گوشتی به ذائقه ما نزدیک است. نان تازه (لوبیاک)، دوغ و پنیرهای محلی (خِنزیر) در هر وعده غذایی وجود دارد. میتوانید بسیاری غذاها را بدون ادویه زیاد سفارش دهید یا غذاهای بین‌المللی مثل کباب و برگر هم پیدا کنید. نوشیدنی‌های ملی شامل دوغ (آیران) و چای سیاه با شیر و عسل است. در کل غذاهای قزاقی خشک و سنگین‌تر از غذای ایرانی است، ولی بسیاری از آشپزخانه‌های قزاقی آماده تنظیم طعم غذاها هستند.
شرایط اجاره مسکن و خانه در قزاقستان
برای اجاره مسکن در قزاقستان معمولاً باید قرارداد کتبی (معمولاً یک‌ساله) منعقد کنید. صاحب‌خانه عموماً یک یا دو ماه ودیعه (بیعانه) و یک ماه اجاره را می‌خواهد. نرخ اجاره برحسب تنگه نقدی پرداخت می‌شود. در شهرهای بزرگ، آپارتمان در مرکز شهر گران‌تر است؛ همان‌طور که گفته شد یک واحد یک‌خوابه در مرکز آلما آتا حدود ۲۹۹ دلار است، در حالی که در حاشیه شهر تقریباً ۲۰۰ دلار می‌شود.
اجاره واحدهای بزرگتر (۲ یا ۳ خوابه) به‌مراتب بالاتر است (یک واحد سه‌خوابه در مرکز حدود ۵۶۹ دلار). امکانات آپارتمان‌ها نسبتاً ساده است و وسایل گرمایش گازی یا برقی و آب داغ معمولاً فراهم است. برق گران است و اگر اشتراک برق و گاز به نام مستاجر نباشد، باید هزینه تاسیس اشتراک و دریافت مجوزهای لازم را هم در نظر بگیرید. در کل، با توجه به اختلاف حدود ۲۰٪ در هزینه اجاره نسبت به ایران، می‌توان مسکن مناسب را با هزینه معقولی تهیه کرد و یک خاطره خوب از سفر به قزاقستان برای خود بسازید.
هزینه‌های احتمالی اقامت موقت در قزاقستان
اگر بخواهید پس از مدت اولیه (۱۴ روز بدون ویزا) در قزاقستان بمانید، باید حتما از قبل برای ویزای توریستی، دانشجویی، کاری یا ازدواج اقدام کنید. هزینه اخذ ویزاهای توریستی معمولاً در حدود ۱۵۰ دلار آمریکا است (ویزای فوری کمی بیشتر). برخی آژانس‌های مسافرتی یا مؤسسات ویزا ممکن است کار تسهیل ویزا را در ازای پرداخت دستمزد انجام دهند (معمولاً چند میلیون تومان برای هر نفر). برای تمدید اقامت (مثلاً تبدیل ویزای توریستی به اقامت کوتاه‌مدت)، باید درخواست را پیش از انقضا به اداره مهاجرت بدهید و مدارک موجه ارائه کنید. هزینه‌های اداری تمدید ویزا بسته به نوع ویزا و مدت زمان متفاوت است و با مراجعه به سایت رسمی یا کنسولگری میتوانید اطلاعات به‌روز را دریافت کنید. در مجموع، اگر همه مراحل را خودتان دنبال کنید، تنها هزینه اصلی، هزینه دولتی ویزا و کمی هزینه مشاوره احتمالی است.
کار رسمی و غیررسمی در قزاقستان
قوانین قزاقستان کار غیرمجاز برای خارجی‌ها را ممنوع کرده است. طبق مقررات، اتباع خارجی برای کار در قزاقستان باید از طریق کارفرمای قزاق یا دولت مجوز کار (work permit) دریافت کنند. ویزای توریستی که به ایرانی‌ها (به‌صورت ویزای عادی یا الکترونیکی) صادر می‌شود نیز اجازه کار نمی‌دهد؛ یعنی اگر قصد کار دارید باید از قبل ویزای کار بگیرید. معمولاً شرکت‌های قزاق برای استخدام نیروی خارجی مجوز می‌گیرند و شخص را دعوت می‌کنند.
دو نوع مجوز کار وجود دارد: یکی برای فرد خارجی خاص و دیگری برای شرکت یا کارفرما به منظور جذب نیروی خارجی. از این رو، کار غیررسمی (سیاه) ریسک بزرگی دارد و می‌تواند تبعات قانونی و مالی سنگینی داشته باشد. در بازارهای محلی و صنوف کوچک ممکن است کارهای غیررسمی یافت شود، اما برای کار مستمر و بلندمدت حتماً مجوز دریافت کنید. دستمزدها در قزاقستان متغیر است؛ میانگین حقوق ماهانه حدود ۳۸۷ هزار تنگه است، ولی این رقم برای افراد متخصص یا مدیران بسیار بیشتر می‌شود. همچنین ما در مطلبی به بررسی کار در ازبکستان و کار در دبی پرداخته ایم.
در پایان، برای قزاقستان برای سفر و مهاجرت آماده باشید: این کشور فرصت‌های جدید (به‌ویژه شغلی در بخش نفت و معدن) و تفاوت‌های فرهنگی زیادی دارد. اگر با فرهنگ غنی، زبان روسی/قزاقی و استاندارد زندگی نسبتا کم‌هزینه آن آشنا شوید، زندگی یا اقامت کوتاه در قزاقستان می‌تواند تجربه‌ی خوبی باشد. با شناخت دقیق شرایط و برنامه‌ریزی مالی، میتوانید از سفر یا اقامت خود بیشترین بهره را ببرید.
