تاجیکستان کشوری کوچک در آسیای میانه است که زبان فارسی (تاجیکی) در آن رایج است و هم‌جوار افغانستان و ازبکستان است. این کشور پس از استقلال از شوروی راه‌آهنش را به بازار آزاد باز کرد و اقتصادش بیشتر به کشاورزی (به‌ویژه پنبه) و انرژی آبی وابسته است. با این حال، همچنان یکی از فقیرترین کشورهای منطقه محسوب می‌شود: حدود ۴۰٪ مردم زیر خط فقر‌اند و صنعت اصلی آن در حال حاضر تولید آلومینیوم و روغن نباتی است. در مقایسه با ازبکستان با ۳۳۵ دلار درآمد متوسط، درآمد متوسط تاجیکستان حدود ۱۵۹ دلار است که نشان می‌دهد قدرت خرید و دستمزدها در تاجیکستان بسیار پایین‌تر است. همین تفاوت درآمد و سطح توسعه، نقش مهمی در شرایط کار این دو کشور دارد. پس با ما در ادامه مطلب کار در تاجیکستان همراه باشید.
وضعیت اقتصادی و بازار کار در تاجیکستان
بازار کار در تاجیکستان فرصت‌های محدودی دارد؛ کارفرمایان خارجی برای استخدام نیروی کار تاجیک دشواری‌های زیادی را گزارش کرده‌اند. به عنوان مثال، بخش خدمات و کشاورزی حدود ۸۹٪ اشتغال را تشکیل می‌دهند، اما بیشتر موقعیت‌های شغلی دولتی و خصوصی رونق زیاد ندارند. طبق آمار، نرخ بیکاری تاجیکستان در سال‌های اخیر حدود ۶٫۹ درصد بوده و به‌تازگی حتی به ۳٫۱۳ درصد هم رسیده است، این در حالی است که نرخ بیکاری ایران ۷٫۵ درصد است؛ این مسئله نشان می‌دهد که از نظر آماری کار در تاجیکستان نسبت به ایران آسان‌تر است. با این حال، سطح درآمد بسیار پایین‌تر است؛ میانگین دستمزد حدود ۱۶۷۰ سامانی (۱۶۴ دلار) گزارش شده است. در نتیجه بسیاری از متخصصان برای کسب درآمد بالاتر به کشورهای همسایه مثل ازبکستان یا روسیه مهاجرت می‌کنند.
پیشرفت و اقتصاد در تاجیکستان
از سوی دیگر، زیرساخت‌های تاجیکستان هنوز توسعه نیافته است؛ خدمات عمومی در شهرهای کوچک و روستاها محدود است و امکانات پزشکی پیشرفته چندان در دسترس نیست. البته اقتصاد این کشور طی سال‌های اخیر با نرخ رشد بالا (بیش از ۸٪) بهبود یافته و بر خلاف برخی همسایگان، از وابستگی زیاد به نفت دوری کرده است. دولت پروژه‌های بزرگ زیرساختی (نظیر سدهای برق‌آبی بزرگ) در دست دارد که نشانگر فضاهای شغلی جدیدی است. در مجموع، وضعیت اقتصادی تاجیکستان با تمام موانعش در حال پیشرفت است اما دستمزدها و فرصت‌های شغلی هنوز به اندازه ازبکستان یا روسیه نیست.
فرصت‌های شغلی و مشاغل مورد نیاز
در تاجیکستان، مهارت‌های فنی و تخصص‌های مهندسی و پزشکی بیشترین تقاضا را دارند. بخش کشاورزی (به‌ویژه تولید پنبه) و صنایع غذایی بخش بزرگی از اقتصاد را تشکیل می‌دهند. بنابراین مهندسین زراعی، مکانیک کشاورزی، مهندسین عمران و برق، معماران و کارشناسان فنی از جمله مشاغل مورد نیاز هستند. همچنین به دلیل نیاز به توسعه صنعت، شغل‌های فنی و مهندسی در صنعت ساخت و ساز و انرژی اهمیت دارد.
بیشتر بدانید : هزینه زندگی در سائوپائولو برزیل
از نظر بازار جهانی، فرصت خوبی برای معلمان انگلیسی هم وجود دارد؛ چند سال اخیر اکثر مدارس بین‌المللی و زبان کشورهای آسیای میانه به معلم‌های زبان انگلیسی نیاز داشته‌اند. به عنوان مثال، مؤسسه ثبتا اشاره میکند که آموزش زبان انگلیسی یکی از مشاغل پرتقاضا برای مهاجران است و اخذ مدرک TEFL در این زمینه ضروری است. در عین حال، حقوق معلمان چندان بالا نیست، اما هزینه زندگی پایین در تاجیکستان این حقوق را کافی واریز میکند.
مشاغل حوزه بهداشت در تاجیکستان
مشاغل حوزه بهداشت و سلامت (دکتر عمومی، پرستار، داروساز) و علوم کشاورزی نیز در تاجیکستان پرطرفدارند. با توجه به گسترش سرمایه‌گذاری خارجی (مخصوصاً در زمینه معدن و انرژی)، فرصت‌هایی برای مهندسان معدن و برق هم پدید آمده است. در عمل، معادن طلای کوچک در تاجیکستان به طور محلی فعالند و مقامات تلاش می‌کنند با جذب سرمایه خارجی این بخش را گسترش دهند.
توجه کنید که شرایط جذب نیروی کار به‌مراتب ساده‌تر از ازبکستان نیست: درست مانند «شرایط کار در ازبکستان»، در تاجیکستان هم برای استخدام نیروی کار خارجی نیاز به دریافت مجوزهای دولتی و ویزای کار است (که در ادامه به آن می‌پردازیم). به‌طور خلاصه، متقاضیان کار در تاجیکستان باید قبل از هر چیز پیشنهاد شغلی از یک شرکت محلی دریافت کنند و برای اخذ ویزای کاری (ویزای M) اقدام کنند.
مقایسه بازار کار در تاجیکستان با ازبکستان
تفاوت عمده بازار کار تاجیکستان و ازبکستان در اندازه اقتصاد و ثبات آن است. ازبکستان کشوری بزرگ‌تر با اقتصاد متنوع (معادن، پنبه، گاز، خدمات) است که سال‌هاست به سمت اقتصاد بازار حرکت کرده و رشد نسبی داشته است. طبق گزارش اخیر، میانگین حقوق ماهانه ازبکستان حدود ۳٫۷۲ میلیون سوم (حدود ۳۳۵ دلار) است، در حالی که همین رقم در تاجیکستان تقریباً نصف است. همچنین در ازبکستان بخش خدمات و انرژی بخش بزرگی از اقتصاد را در بر می‌گیرد و دولت آیین‌نامه‌های ساده‌تری برای جذب نیروی کار متخصص خارجی در حال تدوین است. به زبان ساده، وضعیت کار در ازبکستان از نظر تنوع شغلی و درآمد معمولاً بهتر است اما مثل تاجیکستان برای خارجی‌ها پیچیده است. در هر دو کشور برای استخدام نیروی خارجی گرفتن «اجازه کار» (Work Permit) ضروری است.
مقایسه هزینه های زندگی
به طور کلی، اگرچه هزینه زندگی در تاجیکستان پایین‌تر است (به‌دلیل شرایط اقتصادی)، ازبکستان به خاطر فرصت‌های شغلی بیشتر و دستمزد بالاتر برای بعضی تخصص‌ها جذاب است. به عنوان مثال، مهندس عمران متوسط درآمد حدود ۱,۲۷۰,۰۰۰ سوم در ازبکستان دارد، ولی همان مهندس در تاجیکستان تقریباً ۱,۴۳۰ سامانی (حدود ۱۴۷ دلار) دریافت میکند. یا دندانپزشک: درآمد ماهانه وی در ازبکستان حدود ۳,۲۲۰,۰۰۰ سوم است. در حالی که در تاجیکستان حدود ۳,۷۱۰ سامانی (حدود ۳۸۳ دلار) است. به همین ترتیب پرستار بیمارستان در ازبکستان حدود ۱,۰۷۰,۰۰۰ سوم می‌گیرد و پرستار در تاجیکستان حدود ۱,۲۷۰ سامانی (۱۳۲ دلار) درآمد دارد. این اعداد نشان می‌دهد که دستمزدها در ازبکستان بالاتر است، اما هزینه زندگی و سازگاری فرهنگی ممکن است تاجیکستان را برای فارسی‌زبانان جذاب‌تر کند که ما شما برای آشنایی بیشتر با شرایط و هزینه زندگی در دوشنبه تاجیکستان دعوت میکنیم تا این مطلب یا هزینه زندگی در تاشکند را مطالعه بفرمایید.
درآمد مشاغل رایج در تاجیکستان و ازبکستان
در زیر فهرستی از درآمد متوسط برخی مشاغل رایج را می‌بینید (مقدار حقوق به واحد محلی و معادل دلاری تقریبی):
- معلم مدرسه (تاجیکستان): حدود TJS 1,300 (سامانی) ماهانه (حدود ۱۳۴ دلار).
- پرستار (تاجیکستان): حدود TJS 1,270 ماهانه (حدود ۱۳۲ دلار).
- مهندس عمران (تاجیکستان): حدود TJS 1,430 ماهانه (حدود ۱۴۷ دلار).
- دندانپزشک (تاجیکستان): حدود TJS 3,710 ماهانه (حدود ۳۸۳ دلار).
- کارمند دفتر (تاجیکستان): حدود TJS 1,100 ماهانه.
- مدیر عامل شرکت (تاجیکستان): حدود TJS 3,530 ماهانه.
- معلم مدرسه (ازبکستان): حدود UZS 948,000 (معادل ~۹۰ دلار) برای دبستان یا UZS 1,110,000 برای دبیرستان.
- مهندس عمران (ازبکستان): حدود UZS 1,270,000 ماهانه (حدود ۱۲۱ دلار).
- مهندس برق (ازبکستان): حدود UZS 1,350,000 ماهانه.
- مهندس مکانیک (ازبکستان): حدود UZS 1,240,000 ماهانه.
- آشپز سرآشپز (ازبکستان): حدود UZS 855,000 ماهانه.
- مدیر اجرایی (CEO) شرکت (ازبکستان): حدود UZS 3,110,000 ماهانه.
- مدیر مالی (CFO) شرکت (ازبکستان): حدود UZS 2,880,000 ماهانه.
- دندانپزشک (ازبکستان): حدود UZS 3,220,000 ماهانه.
- توسعه‌دهنده نرم‌افزار (IT) (ازبکستان): حدود UZS 1,310,000 ماهانه.
بیشتر بدانید : هزینه زندگی در کلمبو سری لانکا
(توضیح: مقادیر بر اساس آمار سال ۲۰۲۱-۲۰۲۲ است. معادل دلاری تقریبی با فرض نرخ برابری حدود ۱ دلار ≈ ۱۰,۰۰۰ تا ۱۳,۰۰۰ سوم ازبکی و ۱ دلار ≈ ۹٫۷ سامانی محاسبه شده است.) این لیست نشان می‌دهد مشاغل فنی/مهندسی و مدیریتی در هر دو کشور درآمد بیشتری دارند و مشاغل خدماتی-آموزشی از درآمد متوسط بهره‌مند می‌شوند. به طور کلی، ازبکستان با وجود درآمد بالاتر، رقابت بیشتری در بازار کار دارد.
مزایا و معایب کار در تاجیکستان
مزیت اصلی کار در تاجیکستان برای ایرانیان و افغان‌ها شباهت زبانی و فرهنگی است. چون زبان رسمی کشور تاجیکستان، تاجیکی (فارسی تاجیکی) است، مهاجران فارسی‌زبان راحت‌تر با مردم ارتباط برقرار می‌کنند. به همین دلیل بسیاری از هم‌وطنان ترجیح می‌دهند ابتدا در تاجیکستان شغلی پیدا کنند؛ مخصوصاً در مشاغلی مثل تدریس زبان فارسی یا همکاری در بخش‌های فرهنگی. هزینه پایین‌تر زندگی در این کشور (به علت دستمزدهای پایین) یکی دیگر از مزایاست که مهاجرت به تاجیکستان را تسهیل میکند. از آنجایی که هزینه اجاره خانه، خوراک و خدمات در تاجیکستان زیاد نیست، دستمزدهای متوسط حتی اگر nominal کم باشند، می‌توانند هزینه‌ها را پوشش دهند.
معایب کار در تاجیکستان
از سوی دیگر، معایب جدی نیز وجود دارد. وضعیت کار در تاجیکستان به دلیل اقتصاد ضعیف و زیرساخت‌های محدود با چالش همراه است. حقوق‌ها در سطح جهانی خیلی پایین است و این موضوع می‌تواند برای کسانی که می‌خواهند درآمد بالایی داشته باشند، ناامیدکننده باشد. به علاوه، زیرساخت‌هایی مثل حمل‌ونقل، خدمات بانکی و اینترنت در مناطق روستایی تاجیکستان هنوز ضعیف است. خدمات بهداشتی و درمانی عمومی نیز در مقایسه با کشورهای پیشرفته محدود است؛ بنابراین دسترسی به مراقبت‌های پزشکی ممکن است برای برخی سختی ایجاد کند. در مجموع معایب کار در تاجیکستان شامل درآمد پایین و امکانات کم است، اما از طرف دیگر هزینه زندگی کم و سازگاری زبانی می‌تواند آن را برای برخی مهاجران جذاب کند.
مراحل قانونی و اخذ ویزا
برای کار در تاجیکستان، اتباع خارجی (ایرانی یا افغان) حتماً نیاز به ویزای کار و مجوز کاری دارند. معمولاً روند کار بدین صورت است که اول کارفرمای تاجیکی برای شما دعوت‌نامه صادر میکند، سپس شما برای ویزای نوع M (موقت) اقدام می‌کنید. این ویزا در ابتدا برای مدت ۳ ماه صادر می‌شود. پس از ورود به تاجیکستان، باید آدرس محل سکونت خود را ثبت کنید و سپس کارفرما برای شما مجوز کار (Work Permit) دریافت میکند. پس از این مراحل می‌توانید کارتان را قانونی شروع کنید. اگر پس از ورود، پیشنهادی رسمی دریافت کنید، ویزای ۳ ماهه را می‌توان به ویزای بلندمدت ۱-۲ ساله تبدیل کرد؛ همچنین امکان الحاق خانواده هم فراهم است. لازم به ذکر است که روند اخذ ویزای کار تاجیکستان نسبتاً ساده‌تر از بعضی کشورهاست و الزام یافتن جاب‌آفر پیش از ورود الزامی نیست.
مراحل دریافت شرایط کار در تاجیکستان
مراحل قانونی شرایط کار در ازبکستان اندکی پیچیده‌تر است. کارفرمای ازبک باید ابتدا مجوز جذب کارگر خارجی را از دولت بگیرد؛ پس از آن کارفرمای ازبک ثابت میکند که هیچ نیروی محلی برای آن موقعیت مناسب نیست. سپس کارگر خارجی با دریافت دعوت‌نامه شرکت ازبک می‌تواند برای ویزای کار ازبکستان اقدام کند. ویزای کار ازبکستان معمولاً از نوع «E» است و برای ۱ تا ۳ سال معتبر می‌شود (قابلیت تمدید بر اساس قرارداد وجود دارد). اتباع خارجی می‌توانند برای ویزای کار ازبکستان به کنسولگری ازبک در کشور خود مراجعه کنند؛ این ویزا عموماً تک‌ورود و ۳۰ روزه است و پس از ورود باید ثبت آدرس در ۳ روز اول صورت گیرد. در هر صورت، در هر دو کشور اجازه کار شرط لازم است: در تاجیکستان اخذ مجوز کاری و ویزای M، و در ازبکستان گرفتن اجازه کار پس از ورود با مجوز شرکت (Work Permit) الزامی است.
بیشتر بدانید : هزینه زندگی در هوشی مین ویتنام
لازم به ذکر است که از لحاظ مهاجرتی، تاجیکستان برای فارسی‌زبانان گزینه ساده‌تری است: زبان مشترک و نزدیکی فرهنگی باعث می‌شود مراحل تطبیق راحت‌تر باشد. اما در ازبکستان، از آنجا که زبان ازبکی و روسی در کنار هم استفاده می‌شوند، بعضی خارجی‌ها باید زبان روسی یا ازبکی بیاموزند. با این حال، ازبکستان به تازگی مشوق‌هایی برای جذب نیروهای متخصص وضع کرده است: به عنوان مثال اگر تحصیلات از دانشگاه‌های معتبر داشته باشید یا سابقه کاری بالایی در مشاغل حساس، مالیات شما نصف می‌شود و همراهان شما نیز مجوز اقامت می‌گیرند.
افغان‌ها در ازبکستان و تاجیکستان
در منطقه آسیای مرکزی، تعاملات فرهنگی و اقتصادی با افغانستان بسیار بالاست. در تاجیکستان به دلیل همزبان بودن، دسترسی افغان‌ها به شغل‌های کوچک (مثلاً کار در بخش کشاورزی یا کارگری روزمزد) نسبتاً آسان است. اما در ازبکستان نیز تعامل گسترده‌ای با افغانستان وجود دارد. به‌عنوان مثال، ازبکستان در سال‌های اخیر ناحیه آزاد تجاری «آیری‌توم» را در مرز با افغانستان ایجاد کرده است و همکاری اقتصادی‌شان عمیق‌تر شده است. نکته قابل توجه این است که حدود ۵۵۰ شرکت با سرمایه‌گذاری افغان‌ها در ازبکستان فعال‌اند (۸۰٪ این شرکت‌ها کاملاً افغان‌تبار هستند). این عدد نشان می‌دهد که بسیاری از تاجران و سرمایه‌گذاران افغان در اقتصاد ازبکستان نقش دارند. ازبکستان همچنین روابط دوستانه‌ای با حکومت افغانستان دارد؛ به طوری که اخیراً دولت ازبک خواستار بهبود تعاملات تجاری و ترانزیتی بین دو کشور شده است.
با این حال، وضعیت افغان‌ها در ازبکستان برای کار تا حدی پیچیده است. ازبکستان برای ساده‌سازی روابط، در برخی موارد ویزای افغان‌ها را حذف کرده و گردشگرها را آسان کرده است، اما برای کار همچنان نیاز به مجوزهای رسمی است. افغان‌ها می‌توانند مانند سایر خارجی‌ها برای ویزای کار ازبکستان اقدام کنند (با دعوت‌نامه و مجوز کار). از طرفی، بسیاری از افغان‌ها به‌دلیل مشکلات اقتصادی در افغانستان تمایل دارند به ازبکستان بروند؛ اما بازار کار ازبک نیز رقابتی است و کارفرمایان ازبک فقط در مواردی که تخصص خاصی نیاز باشد، تمایل به حمایت از ویزای کاری دارند. به طور کلی، ازبکستان به عنوان برادر کوچک‌تر تاجیکستان برای افغان‌ها جذابیت دارد اما نیاز به تلاش و مهارت بیشتری دارد. در مقایسه، کار در تاجیکستان برای افغان‌ها از نظر زبانی ساده‌تر است و می‌توانند در بخش‌هایی مثل معادن طلا و کشاورزی یا آموزش فعالیت کنند.
نتیجه‌گیری
به طور کلی، کار در تاجیکستان برای ایرانیان و افغان‌ها می‌تواند گزینه مناسبی باشد اگر دنبال زندگی کم‌هزینه و محیط فرهنگی مناسب می‌گردند. تاجیکستان امنیت نسبی دارد و بازار کار آن برای برخی مهارت‌ها (ویژه پروژه‌های کشاورزی یا تدریس زبان) فرصت ایجاد کرده است. از سوی دیگر، درآمدها پایین‌تر از کشورهای منطقه است و امکانات رفاهی محدودتر و البته جاذبه های گردشگری دوشنبه تاجیکستان هم بسیار دیدنی میباشند.
در مقایسه، کار در ازبکستان درآمد بالاتری به همراه دارد و صنایعی مثل انرژی، گاز، معادن و خدمات در آن رونق بیشتری دارد. اما فرایند اداری پیچیده‌تر است و نیاز به مدرک زبان و مجوز کار دارد. به هر حال، اگر قصد مهاجرت کاری دارید، با در نظر گرفتن اولویت‌های خود (درآمد بالا در ازبکستان یا سازگاری فرهنگی در تاجیکستان) برنامه‌ریزی کنید. مشاوره با متخصصان مهاجرتی و بررسی دقیق نیازمندی‌های ویزا (مثلاً ویزای کار تاجیک یا ویزای E ازبک) را فراموش نکنید. کشورهای ازبکستان و تاجیکستان هر دو در حال توسعه هستند و در آینده ممکن است فرصت‌های جدیدتری برای مهاجران خاورمیانه فراهم کنند، به شرطی که خود را با شرایط هر کشور وفق دهید.
